کانال:

در فرایند ارتباط، پیام رمزگذاری شده از یک یا چند کانال عبور می­کند.

انوع کانالها:

1-    کانالهای حسی: کانالها یا مجراهای حسی در ارتباطات مستقیم چهره به چهره، حواس پنجگانه هستند.

2-  کانالهای الکترونیکی: کانالها یا مجراهای الکترونیکی در ارتباطات غیر مستقیم، تلفن، تلویزیون و یا هر وسیله الکترونیکی دیگر است.

پیام:

آنچه که در فرایند ارتباط رد و بدل می­شود پیام است.

پیام می­تواند فردی و یا عمومی باشد.

عمل رمزگذاری و رمزگشایی بر روی پیام انجام می­شود.

پیام از طریق کانال منتقل می­شود.

پیام، مجزا از فرستنده و یا گیرنده نیست.

بازخور:

بازخور، واکنشی کلامی یا غیر کلامی یا ترکیبی از این دو به پیام از طرف دریافت کننده پیام است.

ویژگیهای بازخور:

1-    بازخور، بیانگر میزان برقراری یک ارتباط است.

2-    بازخور، تعویض گر نقش دریافت کنده و ارسال کننده پیام است.

محیط ارتباطی:

عوامل محیطی بر نحوة ارتباط ما تأثیر می­گذارند. محیط و شرایط ارتباط، اینکه کجا هستیم، در چه شرایطی، با چه کسی و چه دیدگاهی مواجهیم، عناصری مؤثر در برقراری ارتباطند.

عواملی نظیر اندازه اتاق،رنگ دیوارها و نوع و محل قرار گرفتن وسایل می­توانند بر نوع احساس و نحوه برقراری ارتباط ما اثرگذار باشند.

اختلال:

هرگونه مداخله درونی یا بیرونی در فرایند ارتباطات، اختلال است.

انواع اختلال­ها:

1- اختلال محیطی      2- اختلال فیزیولوژیکی   3- اختلال معنایی

4- اختلال ساختاری    5- اختلال سازمانی        6- اختلال فرهنگی

7- اختلال روانی

اختلال محیطی:

«عوامل مزاحم بیرونی» که مانع دریافت پیام توسط دریافت کننده می­شود. مانند: صدای جاروبرقی که مانع شنیدن صدای اطرافیان می­شود.

اختلال فیزیولوژیکی:

«عوامل فیزیکی» که مانع ارسال یا دریافت مؤثر یک پیام می­شود. مانند: ضعف قدرت تکلم در فرد که مانع درک و فهم درست سخنان وی می­شود.

اختلال معنایی:

«معانی کلمات» باعث اختلال در فرایند ارتباط می­شود. مانند: استفاده وکلا از واژه­های پیچیده حقوقی و نهایتاً اختلال در برقراری ارتباط با موکل یا استفاده یک روزنامه نگار حوزه پزشکی از واژه­های تخصصی پزشکی و اختلال در ارتباط با مخاطب عام.

اختلال ساختاری:

«ساختار زبانها» با توجه به اینکه هر زبانی، ساختار خاص خود را دارد می­تواند باعث اختلال در ارتباط شود. به عبارتی «زبان» یک اختلال به حساب می­آید.مانند: دو فرد که زبان یکدیگر را نمی­دانند یا ساختارهای زبانی آنها متفاوت است در برقراری ارتباط مشکل دارند.

اختلال سازمانی:

«عدم سازماندهی اطلاعات، اندیشه­ها و نظرات» باعث اختلال در ارتباط است. مانند: در یک کلاس درس، که استاد از ابتدا با ساختاری معین و تعریف شده، اطلاعات و معلومات خود را در اختیار دانشجو می­گذارد. مطالب را به صورت منسجم ارائه می­کند، مباحث درسی در یک جزوه کامل و جامع ارائه می­شود و دانشجو به عنوان یک دریافت کننده در پایان ترم دچار سردرگمی نمی شود، در این حالت بین استاد و دانشجو ارتباط بدون اختلال برقرار می­شود.

اختلال فرهنگی:

«مقررات غیر معقول و پیش داوری­های ناآگاهانه در مورد یک فرهنگ خاص» اختلال در ارتباط است.مانند: یک شخص که همواره از یک حزب خاص حمایت کرده است. وی در برقراری ارتباط با حزب مخالف دچار اختلال است، چرا که حمایت بی دریغ وی از حزب موافق مانع از حفظ بی طرفی وی در برابر حزب مخالف می­شود.

اختلال روانی:

«مشکلات روحی، روانی» باعث اختلال در ارتباط هستند. مانند: «عصبانیت شدید» که مانع از ارسال یا دریافت درست پیام می­شود یا «اسکیزوفرنی».

راهکارهای مقابله با اختلالات:

1-    ایجاد فرصت­هایی برای دریافت بازخور جهت کسب اطمینان از دریافت و درک درست پیام

2-    تکرار پیام و تقویت آن در صورت درک نادرست پیام از سوی دریافت کننده

3-    تعریف و حتی تغییر واژه­های مبهم و غیر قابل فهم در راستای کمک به رمزگشایی پیام

4-    شناسایی اختلال ارتباطی و تلاش در جهت رفع آن

ارتباطات به عنوان یک سیستم:

سیستم ارتباطات متشکل از مشارکت کنندگان، محیط، هدف و روش تعامل مشارکت کنندگان است.

ویژگیهای یک سیستم ارتباطی:

1-    یک سیستم ارتباطی با ثبات، ارتباط را تنظیم و قابل پیش بینی می­کند.

2-    یک سیستم ارتباطی با ثبات، به مشارکت کنندگان احساس امنیت و اطمینان خاطر می­دهد.

3-    یک سیستم ارتباطی، می­تواند توسط سن، وضعیت، جنسیت، ویژگی­های برجسته و میراث فرهنگی شکل گیرد.

4-    یک سیستم ارتباطی، می­تواند در جهت تقویت ارتباط و یا تضعیف آن تحقق یابد.

5-    یک سیستم ارتباطی، می­تواند بر اثر اهداف از پیش تعیین شده ما از برقراری ارتباط تحدید شود.

الگوهای ارتباطات انسانی:

در فرایند پیچیده ارتباطات انسانی، وجود الگوهای ارتباطی می­تواند به ما در جهت تجزیه و تحلیل و درک بهتر اجزای ارتباطات کمک کند.

انواع الگوهای ارتباطی:

1-    الگوی خطی ارتباطات

2-    الگوی تعاملی ارتباطات

3-    الگوی تبادلی ارتباطات

الگوی خطی ارتباطات:

الگوی خطی ارتباطات، ترسیمی از ارتباطات یک سویه است. در یک الگوی خطی، منبع، پیامی را رمزگذاری کرده و آن را از طریق یک یا چند کانال حسی به دریافت کننده ارسال می­کند. دریافت کننده، پیام را دریافت و آن را رمزگشایی می­کند.

ارتباطات یک سویه، دارای اثربخشی محدودی هستند. فقدان پدیده «بازخور» و عدم واکنش به دریافت پیام در این نوع الگو و ارتباط، حوزه تأثیر ارتباط را تحدید می­کند. مانند یک سخنرانی.

الگوی تعاملی ارتباطات:

الگوی تعاملی ارتباطات، ترسیمی از ارتباطات دو سویه است.

در یک الگوی تعاملی، منبع، پیامی را رمزگذاری کرده و آن را از طریق یک یا چند کانال حسی به دریافت کننده ارسال می­کند. دریافت کننده، پیام را دریافت و آن را رمزگشایی می­کند، سپس بازخور را به رمز تبدیل کرده و آن را مجدداً به منبع برمی­گرداند. منبع پیام بازخور را رمزگشایی می­کند. مجدداً منبع بر اساس پیام اولیه ارسال شده و بازخور دریافت شده، یک پیام جدید را به رمز تبدیل می­کند که این پیام جدید با بازخور سازگار است.

در ارتباطات دو سویه، برقرار کنندگان ارتباط باید تلاش کنند تا برای پی بردن به میزان کارایی واقعی روش برقراری ارتباط خود، تعامل کنند. مانند یک جلسه پرسش و پاسخ.

الگوی تبادلی ارتباطات:

الگوی تبادلی ارتباطات، ترسیمی از ارتباطات چند سویه است. در یک الگوی تبادلی ارتباط گر اول، پیامی را رمزگذاری کرده و آن را ارسال می­کند. سپس ارتباط گر دوم، بازخور را به رمز تبدیل کرده و آن را به ارتباط گر اول ارسال می­کند. ارتباط گر اول نیز آن باز خور را رمزگشایی می­کند. رمزگذاری و رمزگشایی می­تواند فوراً و در یک زمان صورت گیرد و پیام­ها را می­توان یک زمان ارسال و دریافت کرد.

در ارتباطات چند سویه، نقش منبع و دریافت کننده وجود ندارد. هردو ارتباط برقرار کننده، نقش­های قابل مبادله رمزگذار و رمزگشا را ایفا می­کنند و در یک زمان و فوراً ارتباط برقرار می­کنند. مانند یک میزگرد.